(Een beknopte versie van deze tekst verscheen in De Standaard van 29 juli 2010)
De steinerschool heeft het zwaar te verduren. Ze komt de laatste decennia keer op keer in de media op een manier die geen enkele school graag heeft. Men kan dat betreuren, maar om het nieuws te halen, is er meestal wel een goede reden. Bijvoorbeeld wanneer structurele problemen blijven aanslepen en ouders het gevoel hebben dat ze bij dringende vragen rond hun kinderen voortdurend wandelen worden gestuurd, komt er altijd wel een moment dat iemand hulp zoekt buiten de school. De voorbije jaren krijgen de steinerscholen wereldwijd enorm veel kritiek te verduren. Zowel ouders, onderwijskundigen als journalisten beginnen zich almaar meer vragen te stellen bij de werking van de antroposofische school.
Een schets van de steinerschool in het licht van de antroposofie.
Dogmatisme
Antroposofie is een leerstelsel gebaseerd op de helderziende waarnemingen van de Oostenrijkse esotericus Rudolf Steiner (1861-1925). Rond de steinerschool hangt een metersdikke mist waarin antroposofen, de mensen achter het gordijn, onder het mom van onderwijs hun project antroposofie proberen te realiseren (Klaus Prange, 2003). Wie eenmaal doorheen die mist is gegaan en de werkelijkheid van de steinerschool heeft gezien, doet daar in de meeste gevallen het zwijgen toe. Niemand krijgt graag bedreigingen. Onnodig om te verduidelijken hoe mensen die fanatiek een bepaald geloof of een ideologie aanhangen reageren als iemand daar wat van zegt. Dat is voor iemand die iets over de steinerschool zegt niet anders. Ik mocht het zelfs meemaken dat ik toen ik langs een steinerschool kwam, werd omringd door tientallen schoolkinderen die me onder het toeziend oog van hun opvoeders uitscholden voor rotte vis. Maar…’dat had ik over mezelf afgeroepen’, aldus de directrice. Eigen schuld, dikke bult. Dat behoort natuurlijk tot de gedachtegang in de antroposofische school. Alles is karma. Er is een uitspraak van Steiner opgetekend in verband met een kind dat onder een omgevallen vrachtwagen terechtkomt en overlijdt. Dit kind, aldus Steiner, riep de vrachtwagen om aan zijn karma te voldoen.
Nu is Steiner al lang dood, maar zijn ideeën worden wel nog in leven gehouden en uitgewerkt. Op zich niets mis mee als die ideeën zouden worden getoetst aan de werkelijkheid en eventueel zouden worden bijgesteld, bewerkt of zelfs verworpen. Dat gaat zo met ideeën: er zijn goede en slechte. Antroposofen kennen geen slecht idee van Steiner; Er hoeft dus ook niets te worden aangepast. Kortom: wij zitten anno 2010 opgescheept met scholen waar men min of meer werkt aan de hand van de tijdsgeest in 1919. Verbaast het dan nog dat steinerscholen en met hen antroposofen door critici steeds maar weer worden gewezen op: onwetenschappelijkheid; onverantwoorde pedagogie, gebrekkige didactiek, toepassen van lijfstraffen, in stand houden van rassenleer, sektarisme, enzovoort?
Imago
Toch kan de steinerschool nog genieten van het imago dat ze decennialang bij het grote publiek heeft opgebouwd. En wat voor een. ‘Kinderen kunnen er al spelende leren rekenen, lezen en schrijven; veel tekenen en schilderen; muziek maken en toneel spelen. Onderwijs voor hoofd, hart en handen.’ Zo wordt vaak over de steinerschool gedacht. Ik ben de laatste om die gedachte te weerleggen, al mag ze wel worden genuanceerd. Kinderen mogen er bijvoorbeeld helemaal niet zomaar doen wat ze willen. Gezag speelt een heel grote rol. Zelfs in die mate dat het in de lagere school centraal staat. Een belangrijk kenmerk dat de steinerschool onderscheidt van reguliere scholen is de autoriteit van de leraar.
Maar er zijn nog in het oog springende kenmerken die in tal van publicaties over de steinerschool aan bod komen: eenheidsschool waar onderwijs na de kleuterklas begint vanaf een eerste klas (6 à 7-jarigen) tot en met een twaalfde klas (18 à 19-jarigen); principieel vanaf de eerste klas zes tot acht jaar dezelfde leraar die mee opklimt met ‘zijn’ kinderen; geen beoordeling van resultaten in cijfers (rapport), maar een psychologische schets van de vorderingen van de leerling (einde schooljaar); weinig of geen handboeken; geen zittenblijvers; zaakvakken zoals taal, rekenen en geschiedenis worden afwisselend in periodes van drie tot vier weken telkens de eerste twee uren van de dag gegeven; aandacht voor vreemde talen vanaf de eerste klas; belang van handwerk en muzikaal onderwijs; het bewegingsvak euritmie (expressieve danskunst) als vast onderdeel in het curriculum en een ‘positieve’ benadering van het kind op basis van wat het kan en niet op basis van wat het nog niet kan. Dit is ongeveer het uithangbord waarmee de steinerschool vrij eenvoudig kan laten zien dat ze anders is dan een reguliere of methodeschool.
Wie louter op zoek is naar alternatief onderwijs vindt waarschijnlijk in al deze eigen(aardig)heden zijn gading wel. Tellen we daar het wervend taalgebruik[1] bij waarmee die paar kenmerken van het steinerproject bekend worden gemaakt, is het niet moeilijk om tot de slotsom te komen dat sommige ouders zonder verder na te denken hun kinderen inschrijven in de steinerschool. Ouders zijn soms gemakkelijk overtuigd door de voorstelling van de werking van de steinerschool, die zich trouwens ook graag ‘presenteert als verstrekker van ‘holistisch’ onderwijs richting vrijheid waarin het kind centraal staat, hoewel deze beschrijving misleidend is’. Want voor antroposofen, de groepering die achter de steinerscholen zit, hebben deze woorden een specifieke betekenis die niet gemakkelijk kan worden begrepen door een buitenstaander die niet is ‘ingewijd’ in Steiners esoterische leringen. Vrijheid betekent vrijheid voor antroposofie. Zo refereren de begrippen ‘het kind centraal en afgestemd op de leeftijd’ naar antroposofische dogma’s over kinderontwikkeling.[2] Wat achter de steekwoorden in folders zit, dat komen ouders, als ze tenminste wakker genoeg zijn en niet worden begoocheld, pas te weten wanneer hun kinderen een tijdje naar school gaan.
Geen positief klimaat
Wat argeloze ouders wel heel vlug te weten kunnen komen, is dat in de steinerschool niet altijd zo’n positief klimaat heerst als men wil doen uitschijnen. Men wijst bijvoorbeeld een aantal zaken die bij kinderen geliefd zijn resoluut af. Géén televisie; géén computer; géén viltstiften; géén voetbal; géén plastic speelgoed (Lego); géén frisdranken (Coca Cola, foei!); en géén mediahypes, om maar wat op te noemen. In ieder geval: heel veel ‘géén’. Kinderen die toch willen meegaan in de stroom van de moderne tijd en bijvoorbeeld thuis televisie kijken of (bouw maar een brandstapel) computerspelletjes spelen, doen daar meestal op school wijselijk het zwijgen toe. Een kind voelt aan of zijn opvoeders zijn ‘geüpdate’ of niet.
Met de ‘actualiteit’ van de school raken ouders dan weer wel vertrouwd wanneer ze naar oudercontacten gaan. Daar komen ze geleidelijk in contact met begrippen en schoolprincipes die minder bekend zijn. Vooral door toedoen van de klastitularis, die zo goed mogelijk enkele wezenlijke achtergronden van de steinerpedagogie in verband met de klas- en schoolwerking duidt. Enerzijds Steiners antropologische benadering van de mens als een vierledig wezen, bestaande uit fysiek, ether-, astraal- en ik-lichaam; anderzijds Steiners ontwikkelingspsychologisch model dat de ontwikkeling van de mens opdeelt in een systeem van zeven-jaars-fasen dat vrij rigide wordt toegepast en waaraan respectievelijk de kleuter-, schoolkind- en adolescentenfase wordt gekoppeld. Deze achtergronden worden, gezien het beperkte tijdsbudget (een viertal gezamenlijke oudercontacten per klas per jaar), echter maar zeer oppervlakkig behandeld. Om de in antroposofische achtergronden geïnteresseerde ouder niet in de kou te laten staan en hem te laten delen in de wijsheden van de ingewijde leraar, worden ter vervanging boeken van Steiner aanbevolen. Dit wil zeggen: met een gelaatsuitdrukking die ‘halleluja’ meent te zeggen, laat men af en toe een titel van een van Steiners boeken vallen.
Achtergronden
Verdieping in het antroposofisch gedachtegoed dient echter op weldoordachte manier te gebeuren. De weg naar ‘hoger weten’ mag niet te snel worden gegaan. Argeloze ouders confronteren met de kern van Steiners geesteswetenschappelijke imaginaties door te snel door te dringen in zijn antropologie en ontwikkelingspsychologie is niet dadelijk het verstandigste wat een steinerschoolleraar kan doen. Onherroepelijk leidt deze verdieping, mits lang genoeg volgehouden, naar enkele bedenkelijke bronnen waaruit de antroposofische pedagogie is gedestilleerd. Uit deze voor het oog onzichtbare bronnen putte Steiner inspiratie voor het schrijven van enkele boeken en het geven van talrijke voordrachten waarin hij het ontstaan van de wereld en de mensheid beschreef, de laatste onder andere aan de hand van rassenmodellen.[3]
Steiners uitlatingen over rassen hebben er trouwens voor gezorgd dat sommige van zijn eerder gepubliceerde voordrachtenreeksen tot op heden niet worden heruitgegeven of moeten worden geannoteerd wegens discriminerende passages. Terwijl aan ouders een oprechte interesse voor de achterliggende filosofie van de steinerschool wordt gevraagd, duikt de paradox op dat te veel interesse voor Steiners menskunde duidelijk kan maken dat zijn uitlatingen over verscheidene rassen een smet op zijn blazoen en op dat van de naar hem genoemde school is.
Steiners evolutieleer hangt nauw samen met zijn visie op ontwikkeling[4] en zijn ontwikkelingspsychologische inzichten, die in de steinerschool worden aangewend, sluiten zonder meer aan bij zijn visie op het ontstaan van de planeten, de aarde, de mensheid en zodoende ook de rassen. Hoewel, mensheid? Volgens Steiner is er sprake van meer dan één mensheid, namelijk twee. Hij maakt dit duidelijk aan de hand van een schema waarin hij het over drie ontwikkelingsfasen van ongeveer twintig jaar heeft (vergelijkbaar met de in de steinerpedagogie gehanteerde zeven-jaars-fasen van kleuter, schoolkind, adolescent), die de mens doorloopt onder invloed van verschillende geesten. De eerste en de derde fase van telkens twintig jaar staan onder invloed van abnormale geesten, terwijl de middelste fase, die van twintig tot veertig jaar, onder invloed staat van normale geesten. (Europeanen of het blanke ras bevinden zich volgens Steiner in de middelste, volwassen fase, terwijl alle andere volkeren of etnische groepen zich in de twee andere fasen bevinden).
Omdat een kind volgens het principe ‘zo boven zo beneden’ de ontwikkelingsfasen van de hele mensheid versneld doorloopt, aldus Steiner, bevindt het zich tot zowat zijn eenentwintigste levensjaar in de eerste fase (onder invloed van abnormale geesten?). Rond de leeftijd van twintig jaar wordt de jongere pas waarlijk mens. Om antroposofisch jargon te gebruiken: het ‘ik’ komt dan vrij (of wordt geboren), waardoor de mens eindelijk klaar is om zelfstandig te denken. De bekende slagzin van de steinerschool luidt niet voor niets: ‘Worden wie je bent’. De Nederlandse pedagoog Imelman stelt dat ‘niet zoiets als ‘worden wat men is’ (bijvoorbeeld: inzicht krijgen in je eigen persoonlijkheidskenmerken en daarmee leren leven) maar: ‘worden wat je volgens het antroposofische harmonie-model behoort te zijn’ staat de Vrije Schoolopvoeding (red. steinerschoolopvoeding) voor. Dit hangt onzes inziens enerzijds samen met de doctrine van de reïncarnatie en anderzijds de erkenning van erfelijkheid. De individuele geest, domicilie gekozen hebbend in een op stapel staand borelingske … is opgescheept met allerlei erfelijk in het lichaam geprogrammeerde factoren.’[5]
Alwetende leraar?
In de steinerschool is het de leraar die afleest aan de kinderen wie ze aan het worden zijn. Dat kan gek klinken, maar het kan niet leuker worden gemaakt dan het is. Dit is steinerpedagogie. Niet alleen uit de praktijk, maar ook bij nalezing bij Steiner, komt naar voor dat de steinerschoolleraar iemand is waarnaar wordt opgekeken. Een autoriteit die als leidsman voor de kinderen op een hoger plan staat. Dat een dergelijke verheven positie een gevoel van onaantastbare handelingsvrijheid met zich kan meebrengen, is dan ook helemaal geen vergezochte gedachte. We zagen al dat de meest absurde manieren van straf geven, voorkomen. Ook dat bestendigt voor een deel de autoriteit van de leraar, die zo afstand van de kinderen houdt. Door zes jaar of langer bij dezelfde klasgroep te blijven, krijgt de leraar niet alleen meer inzicht in het karakter van de kinderen, maar verwerft hij ook een vooraanstaande positie ten opzichte van andere opvoeders die zich rond hen hebben geschaard. Hierdoor laat zijn jarenlange invloed een grote indruk na op de ontwikkeling van de kinderen. Deze sterk eenzijdige beïnvloeding kan tot gevolg hebben dat de autoriteit van de leraar een nog grotere afstand schept tussen enerzijds de kinderen en de leraar en anderzijds de kinderen en hun omgeving. De leraar volgt het kind in zijn mens-wording en schouwt in waarachtige beelden uit de geestelijke wereld welke de beste ontwikkeling is voor zijn leerlingen. Opvallend is dat wanneer sprake is van een waar beeld, dit niet het beeld betreft dat de leraar voor zich heeft wanneer hij oog in oog met het kind staat, maar wel het beeld dat de leraar zich van dat kind vormt nadat het uit het zicht is verdwenen. De kans dat een leraar ‘zijn mening’ over een kind gaat beschouwen als een waar beeld en aan de hand daarvan een of andere bij dat specifieke beeld passende antroposofische opvoedingsstrategie gaat hanteren, is niet gering. Het is zeker niet deze speciale manier van ‘differentiëren’ waarnaar Onderwijsinspectie vraagt.
Niet ingeloste verwachtingen
Maar het is moeilijk voor antroposofen om iets te doen dat niet door Steiner is voorgezegd. Steiner zie het dan ook zo dat niet opvolgen eigenlijk geen optie was. ‘Voor al Steiners geschriften en voor de door anderen weergegeven verhandelingen geldt dat ze een wervend, een oproepend karakter dragen. Ze proberen daarbij niet alleen te overtuigen op het gebied van ideeën en opvattingen, maar ook op het gebied van het handelen, de praktijk van het dagelijkse en wetenschappelijke leven…’ [6]
Deze stelling van Imelman, die in 1983 een scherpe analyse van de antroposofische pedagogie maakte en daarin onder andere treffend het wervende karakter van antroposofische geschriften aanroerde, is nog altijd actueel. De Duitse historicus Helmut Zander, die in 2007 de resultaten van zijn onderzoek naar de antroposofische beweging publiceerde, kwam tot een vergelijkbare conclusie. Wanneer hij het over antroposofische geschriften heeft, beweert hij dat ‘de meerderheid van publicaties bestaat uit vaststellingen vanuit antroposofisch perspectief. Ze oriënteren zich doorgaans eng aan Steiners doelstellingen of zijn niet meer dan per thema geordende uitspraken van Steiner’.[7]
‘Wij zijn door het ministerie van onderwijs erkend en gesubsidieerd’ doet het ook goed, vooral wanneer het wordt aangevuld met ‘wij mogen getuigschriften en diploma’s uitreiken’ (en geen zittenblijvers!).
Verwonderen zal het waarschijnlijk niet dat er ouders zijn die met het volste vertrouwen hun kinderen naar de steinerschool sturen, ‘maar na verloop van tijd tot de conclusie komen dat ze zich hebben vergist of het gevoel hebben dat ze flink in het ootje zijn genomen’.[8] Dit gevoel wordt nog versterkt wanneer de door de school bij de ouders opgeroepen verwachtingen met betrekking tot leerprestaties niet worden ingelost.
Voetnoten
[1] J.D.Imelman en P.B.H.Van Hoek, Hoe vrij is de Vrije School – een analyse van de antroposofische pedagogiek, Intro 1983
[2] P. Bierl, Pedagogik der runden Ecken, Jungle World No. 36, 6 October 2007
[3] J.Husmann-Kastein, Schwarz-Weiss-Konstruktionen im Rassebild Rudolf Steiners, Vortragsmanuskript Tagung: Anthroposophie – kritische Reflexionen, Humboldt Universtität Berlin 2006
[4] R.Steiner, Die Mission Einzelner Volksseelen im Zusammenhange mit der germanisch-nordischen Mythologie, Philosophisch-Anthroposophischer Verlag 1922
[5][6] J.D.Imelman en P.B.H.Van Hoek, Hoe vrij is de Vrije School – een analyse van de antroposofische pedagogiek, Intro 1983
[7] H. Zander, Anthroposophie in Deutschland – Theosophische Weltanschauung und gesellschaftliche Praxis, Vandenhoek en Ruprecht 2007
[8] S. Lombard, Spotlight on anthroposophy, Cultic Studies Review Vol. 2 nr. 2, ICSA 2003
Gerelateerde artikels:
Ik herken me als vader van twee Steiner schoolgaande kinderen helemaal in bovenstaan artikel. Mijn oudste dochter zou naar het derde leerjaar gaan, maar kan nog steeds niet lezen noch schrijven. Mijn ex is volledig into Steiner en wil onze kinderen enkel naar de Steinerschool laten gaan. Dus na lang wikken en wegen heb ik mijn kans gewaagd voor de jeugdrechtbank, met als positief gevolg dat mijn dochters op bevel van de rechter naar een “gewone” school moeten per 1 september. De Steinerpedagogiek is een ziek systeem, een échte sekte waarin geen ruimte is voor welke kritiek dan ook. Er wordt gesproken in termen van “wij” versus “zij”. Bovendien zat Rudolf Steiner samen met de nazikopstukken (o.a. Adolf Hitler) in het Thulegenootschap. Bepaald onschuldig kan je dit bezwaarlijk noemen.
Ik ben een contente vader nu mijn kinderen eindelijk verlost zijn van de Steinerdoctrine! Weg met Steiner!
Dag Dimitri,
Dat is wel een bijzonder gegeven, dat je je kinderen via de jeugdrechter van school kunt doen veranderen. Het schept precedenten voor andere ouders die zich in een vergelijkbare situatie bevinden.
Dat je dochter na het tweede leerjaar nog niet kan lezen of schrijven is in de steinerschool niet abnormaal. In de rubriek ‘ouders en leerlingen’ staan nog verhalen van ouders die hetzelfde als jij voorhadden. Als je kind alleen de eerste twee jaar van de steinerschool heeft gedaan, gaat het waarschijnlijk nog wel goed komen. De nieuwe school zet de situatie met een beetje goede wil nog wel recht.
Je stelling dat de steinerpedagogiek een ziek systeem is, vindt bevestiging in een publicatie van Mieke Mosmuller, iemand die zich binnen de antroposofie begeeft en zelf kinderen in de steinerschool had. Zij noemde de steinerschool in 2009 in een van haar boeken ook ziek.
Vriendelijke groet,
Ramon
@ Dimitri
Misschien is het interessant om het lidmaatschap van het Thulegenootschap te staven met geloofwaardig bronnenmateriaal.
@ Ramon
Kan het iets duidelijker: een publicatie, in een van haar boeken…
Dag jg,
Ik refereerde naar Mieke Mosmuller, Eine Klasse voller Engel, Occident 2009 (bron: klik hier)
Mosmuller, die zelf kinderen in eens steinerschool had en er ook schoolarts was, komt onder andere tot deze conclusies:
‘Im verlauf der Jahre zeigte es sich immer deutlicher: in der Waldorfschule hat man es mit einem Organsimus zu tun, der selbst nicht gesund ist. (…) Es ist ein nicht-kommunizierender Organismus geworden, dem die Kommunion mit dem Kind und mit der modernen Zeit abhanden gekommen is. Er existiert fûr sich und wächtst, wächts, wird kränker und kränker – wahrend die teilnehmenden Menschen vor Selbstzufriedenheid glänzen. Was nicht gelingt, liegt immer an den Kindern, den Eltern, der Zeit…’
Samengevat: de waldorf- of steinerschool is ziek en wordt steeds zieker. De relatie met het kind en de moderne tijd is ze kwijt. De betrokkenen bij de steinerschool lopen over van zelfgenoegzaamheid. Als iets niet lukt, ligt het aan de kinderen, de ouders, de tijd, aldus Mosmuller.
Vriendelijke groet
Ramon
Hallo allemaal,
Ik heb 3 kinderen die allemaal een jaar achteruit zijn. Van het 4de, 6de leerjaar en de bovenbouw. De oudste hebben ze laten zitten met 3 puntjes onder het voldoende.
Hoe komt het dat wij dit laten gebeuren? Het is heel gemakkelijk.
Als wij op school zijn ziet alles er perfect uit. Als zij spreken over een buis zeggen ze dat ze 13 punten te kort heeft. Ze zeggen niet dat het maar op 1 module is en dat ze deze reeds ingehaald heeft op het herexamen. Als je echter zelf alles optelt zijn het maar 3 puntjes. Tegen dat je zover bent, is het schooljaar al een stuk gevorderd en staat je kind achter.
Als je aangekondigt op bezoek komt in de klas, bijvoorbeeld om mee te helpen, loopt alles op wieltjes. De kinderen zijn heel gehoorzaam en de leerkracht heel respectvol naar de leerlingen toe.
Kom je toevallig in de klas, bijvoorbeeld om vergeten boterhammetjes te brengen, laten ze je duidelijk verstaan dat je stoort. Je hoort de leerkrachten roepen en kinderen zie je door de gangen hollen. Bij de bovenbouw zijn er een paar jongeren aan het vechten op de gang of lopen er een paar gibberende meisjes zich te amuseren. Die leerkracht zie je of hoor je dan zelden. Laat staan dat ze een opmerking geven.
Dan ga je als ouder nadenken. Wat heel gevaarlijk is voor je kinderen. Zij vallen zelden de ouders aan, maar reageren zich af op je kinderen. Dan worden ze genegeerd, gestraft en meestal volkomen aan hun lot overgelaten. Ze worden meestal het middelpunt van spot en worden overgeleverd aan de “pesters” van de school.Deze laatsten zijn zowel kinderen als leerkrachten.
Als je dat alles als ouder doorziet ben je al een tijd op de school met je kinderen. Er zit niets anders op dan van school te veranderen en dan zit je zeker met de gebakken peren.
Beste,
zelf ben ik ook verwikkeld in een gelijkaardige zaak voor de jeugdrechter. Kunt u mij misschien de gegevens betreffende het vonnis meedelen? Dan kan mijn advocaat dit als precedent aanhalen in zijn verdediging. Dank bij voorbaat.
@ jg: qua bronmateriaal kan ik verwijzen naar het boek “Hitlers religie” van Michael Hesemann.
@Dimitri Cools: Ik ben Hesemanns boek aan het lezen en het is zeker interessant. Maar ik wil wel een kanttekening plaatsen. Hesemann bekijkt alles wel erg door een ‘Roomse bril’. Vergeet ook niet dat hij zich heeft ingezet om de oordlogspaus te rehabiliteren en dat hij zich in de directe entourage bevindt van de huidige Paus. Hesemann doet wel erg zijn best om de rol van de Katholieke Kerk weg te moffelen (al ontkent hij het bestaan van Katholiek antisemitisme niet) en legt wel erg de nadruk op allerlei ‘ketterse’ (occulte) stromingen, die van grote invloed zouden zijn geweest op Hitlers denken.
Voor mij is het nog te vroeg om het echt te beoordelen. Ik denk overigens niet dat hij grote onwaarheden debiteert (maar nogmaals, ik moet het helemaal uitlezen en dan even laten bezinken), maar het verhaal wordt wel erg door een Roomse bril beschreven. Het is dus wel heel eenzijdig. Dus wees hoe dan ook kritisch.
Misschien kom ik nog wel terug als ik het boek uit heb. Maar dat laat nog even op zich wachten,
vriendelijke groet,
Floris Schreve
Ik heb zelf op een steinerschool gezeten en heb in al die jaren niks abnormaals gemerkt. Ik ben heel tevreden over mijn opleiding, heb nadien net als de meeste van mijn klasgenoten een universitaire diploma behaald en heb intussen een goedbetaalde functie, overigens niet in de culturele sector. Ik ervaar nog elke dag de vruchten van mijn steineropleiding. Overigens ben ik wel kritisch voor de gebricoleerde back-to-basics antroposofie van bv Lier of Leuven. Maar de intellectuele antroposofie, die de bronteksten van Steiner interpreteert in haar historische context en als gids voor moreel handelen in plaats van als een letterlijke doctrine, is voor mij van grote waarde geweest.
Ik stuur mijn kinderen dan ook naar een Steinerschool. Nu zitten ze nog in de kleuterschool, maar als alles goed gaat zullen ze de volledige cyclus daar blijven.
Dag SL
Ik heb de voorbije maanden meerdere reacties in deze stijl gekregen en uiteindelijk bleek altijd dat de verzenders tijdelijke e-mailadressen gebruikten (nep dus). Ik kan jouw e-mailadres ook niet ernstig nemen. Of ik zit er grandioos naast. Kan ook.
En daarom. Misschien kan je een en ander verduidelijken? Bijvoorbeeld over welke steinerschool je het hebt en over welke periode? Want er zijn weinig scholen waar er klassen zijn waarvan de ex-leerlingen kunnen zeggen dat ‘de meeste van de klasgenoten een universitair diploma haalden’. Laat staan steinerscholen.
Kan je me ook vertellen hoe je tot de conclusie komt dat in de steinerscholen van Leuven en Lier ‘gebricoleerde back-to-basics antroposofie’ aanwezig is? Het lijkt nu alsof dat in andere steinerscholen niet zo zou zijn.
Een beetje onderbouwing kan geen kwaad. Anders beschouw ik je reactie als de zoveelste poging tot verheerlijking van steineronderwijs.
Groet,
Ramon
Hoezo mijn emailadres anoniem? Ik ben afgestudeerd op Hibernia midden jaren negentig. De twaalfde klas bestond er uit een goede twintig man, daarvan hebben er zeker de helft een universitaire graad behaald, drie van ons (waaronder ikzelf) hebben het tot assistent geschopt aan de universiteit, een aantal hebben een eigen zaak gestart,… Dat is dus een aardig moyenne. Al die verhalen over scholieren die niet kunnen schrijven ken ik met de beste wil van de wereld niet.
Ikzelf ben overigens afgestudeerd op een multilevel analyse van slaagkans en studiekeuze in het universitair hoger onderwijs, op basis van samenstelling van de klas, samenstelling van de school en studierichting (zowel secundair als tertiair). Alle Vlaamse universitaire eerstejaars tussen 1996 en 2000 zaten in die analyse. Er zijn maar een paar secundaire studierichtingen die het qua slaagkans en studiekeuze ‘beter’ doen. Om precies te zijn: enkel Latijn Wiskunde heeft significant hogere slaagkans en kiest significant vaker voor een faculteit met een “goed” diploma (gezien vanuit de arbeidsmarktvraag).
Wat betreft die back to basics antroposofie: Veel alternatieve pedagogieën worden gekaapt door goedbedoelende soixanthuitards, waar zich afzetten tégen de maatschappij minstens zo belangrijk is als de positieve keuze vóór een pedagogisch project. Mijn ervaring met Leuven en Lier is dat het zowat het tegenovergestelde is van een klassieke uniformschool: alternatieve leefstijlen zijn er de norm (quasi zonder uitzondering). Waar ze pedagogisch voor staan is me nooit duidelijk geworden, en uit hun publieke schoolactiviteiten spreekt voor mij weinig antroposofische geest. Ook al wat rond die school hangt (bv http://www.de-goudsbloem.be/ ) is voor mij ook meer een zaak van het lettertype Antropos aankopen, dan van inspiratie die terug te voeren is op een volwassen kennis van jezelf en van de antroposofie. Overigens wil ik die mensen hun proces niet maken. Ik wens hen integendeel het beste toe, maar zou mijn kinderen niet aan hen toevertrouwen. Aan die mensen dus, niet aan die pedagogie. Door die leefstijl zijn ze een erg zichtbaar deel van de antroposofische gemeenschap, maar zeker niet het enige deel.
Dat is heel anders dan een moderne antroposofie, waar wilskracht en creativiteit ontwikkeld worden naast intellectualiteit en inventiviteit (die in deze tijd vanzelf gestimuleerd worden). Voor de ontwikkeling van wilskracht en creativiteit zijn die handvakken essentieel: enkel zo krijg je liefde voor het scheppen, in plaats van slechts liefde voor het resultaat. Dankzij die vorming heb ik een stabiel en gelukkig persoonlijk leven, en ook in mijn professioneel leven komt het meer van pas dan die universitaire kennis.
Ik wil hier niets ontkennen. Ik geloof zeker dat je oprecht verontwaardigd bent over de misstanden die je hebt gezien of gehoord. Ik hoop enkel dat je voor jezelf niet het kind met het badwater weggiet, door je ongewild af te sluiten voor de voor jou waardevolle zaken die je ongetwijfeld in de antroposofie en op steinerscholen hebt meegekregen.
@SL
Je spreekt nu over ‘zeker de helft’, terwijl het in je eerste post ‘de meeste van je klasgenoten’ was.
Ik heb hier op deze site een verwijzing naar het inspectieverslag van die school: http://antroposofie.wordpress.com/2009/04/05/steinerschool-antwerpen/ Het gaat daar helemaal niet zo goed. Het inspectieverslag is weliswaar van de onderbouw, maar als daar de eindtermen wiskunde en Nederlands niet worden behaald, gaan leerlingen al met achterstand het middelbaar in (H. Steenbergen 2009).
In het meest recente inspectieverslag van MSV (Middelbare steinerscholen Vlaanderen) staat onder punten voor verbetering vatbaar:
# De cognitieve doelstellingen worden eerder zwak verwezenlijkt, in vergelijking met de vollitieve en affectieve doelstellingen.
# De eisen en verwachtingen t.a.v. de leerlingen zijn weinig gedifferentieerd en richten zich op de middelmaat.
Ook in de jaren negentig werd in Hibernia niet veel gepresteerd. Daarvoor verwijs ik naar deze tekst van me en de reacties erop, onder andere van een oud-leerling. http://antroposofie.wordpress.com/2010/04/26/context/
Een leraar van Hibernia, de bekende antroposoof Jos Verhulst, zegt overigens dit m.b.t. de leerlingen van de laatste jaren. Misschien was jij daar zelfs bij 😉
Jos Verhulst: ‘Noot: ikzelf heb verschillende malen leerlingen uit de laatste jaren middelbaar de vraag gesteld, hoeveel uren per dag zij werkelijk iets leren. Het bijwonen van een les betekent namelijk niet, dat ook wordt geleerd. Vele leerlingen zitten gewoon te overleven, te dromen, of ze kennen reeds wat geboden wordt of hebben juist afgehaakt. Het gemiddelde antwoord luidt: ongeveer 2 uur per dag.’
Wat het onderzoek dat je aanhaalt betreft. Graag bronnen, anders blijft het allemaal vrijblijvend. Ik ben er namelijk niet van overtuigd dat de slaagkansen van steinerschoolleerlingen hoog liggen.
Ik haalde dat onderzoek van Steenbergen al aan waaruit blijkt dat steinerschoolleerlingen een achterstand oplopen. En ik heb nog wat.
Zie Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijeschoolonderwijs#cite_note-0
(…) Op kennisgebied hinken de steinerscholen achterop: de slaagcijfers in het hoger onderwijs zijn lager. Leerlingen van steinerscholen kiezen in hun vervolgopleiding meer dan gemiddeld voor een alfa-richting, zoals rechten of psychologie. Het aantal leerlingen dat kiest voor een vervolgopleiding in de beta-richting ligt juist lager. [1]
[1] Schepers, C. Het verloop van de hogere studies van voormalige leerlingen van de steinerschool – Eindverhandeling, 2002 (…)
En volgens een in 2008 uitgevoerd longitudinaal onderzoek blijkt overigens dat meer dan de helft van de steinerschoolleerlingen die in 2008 afstudeerden aan een steinerschool in de werkloosheid terechtkwamen, dus NIET VOORTSTUDEERDEN en ook geen werk hadden. Het waren er 71. Dat is veel, want er zijn in België maar zes steinerscholen waar ze een zesde middelbaar hebben. Het gaat over 71 leerlingen uit slechts zes klassen (20 à 25 lln per klas).
http://vdab.be/trends/schoolverlaters/schoolv2008.pdf
http://vdab.be/trends/schoolverlaters_2008/gegevens/22354/t_vla.htm
Uit diezelfde onderzoeken, die ieder jaar opnieuw worden gedaan, blijkt overigens dat het de laatste jaren iets beter gaat. Enkele jaren geleden was de ASO-richting Steinerpedagogie echter nog bij de slechtste.
Ik kan hier nog wel een en ander oplijsten, maar ik denk dat deze reactie voorlopig genoeg stof tot discussie geeft. Misschien nog een oud-leerling van Hibernia onder een artikel in De Standaard Online over het klimaat op school:
(…) Op 29 april 2009 omstreeks 10u28, zei Katrien Truyens:
Ik was zelf lang geleden leerlinge van Hibernia Steinerschool te Antwerpen. De leerlingen hadden voor niemand respect, nog voor hun leerkrachten nog voor hun medeleerlingen. ‘t Waren écht ettertjes. Ik werd bijna dagelijks gepest. Mijn haarlinten werden afgenomen en door de ramen gegooid, pennenzakken door de klas doorgegeven. Net voor het carnavalverlof werd ik pootje lap gezet en brak mijn neus zo erg dat hij operatief moest gecorrigeerd worden. Die persoon heeft nooit zijn excuses aangeboden. Ook ettelijke leerkrachten werden er buitengepest…Er was geen gezag op die school.’
Maar ik wacht op je bronvermeldingen van dat onderzoek waarover je spreekt.
Mvg;
Ramon
PS: ik bewaak altijd de anonimiteit van bezoekers van deze site. Is de naam in je e-mail je echte naam?
@SL:
Het is niet te ontkennen dat in de loop van de jaren 90 er een sterke periode is geweest in de Hiberniaschool van Antwerpen. We spreken dan wel nog over de periode dat de school nog niety in de Volksstraat gevestigd was of net na de overgang. Dit niveau was er voornamelijk door een toegeweid lerarenkorps waaronder o.a. Jos Verhulst, Jan Melaerts e.a. Spijtig genoeg is dit niveau nooit meer bereikt bij de leerkrachten die deze mensen moesten vervangen. Zowel pedagogisch als cognitief is de school sinds de vroege jaren ’90 drastisch achteruit gegaan.
Het is niet voor niets dat o.a. een Steiner-incoon als Jos Verhulst er bewust voor koos al zijn kinderen van de school af te halen en er zelf ook geen leerkracht meer te zijn.
Ik kan dus best geloven dat jij in een van die lichtingen hebt gezeten die een goede basis hebben meegekregen in de Hoberniaschool. Het is echter zeer gevaarlijk om je eigen situatie te extrapoleren naar alle anderen en het is zodoende nog gevaarlijker om die situatie te extrapoleren naar de toekomst.
Zonder het te weten hebt u echter een punt aangebracht dat ik in andere topics al aanhaalde. Het Steineronderwijs (in Vlaanderen) is in te hoge mate afhankelijk van het schoolbestuuur en het lerarenkorps dat zij tewerkstellen. Zo krijg je o.a. uw ervaring van het middelbaar t.o.v. anderen. Zo kan het ene jaar het niveau perfect gehaald worden en het jaar daarop (helemaal) niet meer. Dat is ook wat in de Hiberniaschool gebeurd is. Er ontstond in de eerste plaats in de jaren 90 al een grote tweespalt over het gebouw aan de Volksstraat waardoor al een heleboel leerkrachten er de brui aan gaven en deze werden vervangen door veel minder ervaren en soms gewoon slechte leerkrachten. Verder viel het financiele plaatje van de bouw op de Volksstraat tegen waardoor nog een deel leerkrachten ‘afvloeide’ en er gingen er ook gewoon een aantal (al dan niet met veel ‘goesting’) op pensioen. Kortom: vanaf eind jaren ’90 bleef er in de Hiberniaschool van de structuur die er begin jaren 90 was niets meer over. Ik geloof niet dat er in 2000 nog 5 leerkrachten overbleven uit 1995 en ook het bestuur was in die periode al enkele malen volledig vervangen.
Dit kan uw persoonlijke ervaring misschien beter kaderen?
@ Floris Schreve. Terechte bemerking(en), maar ik kan me moeilijk voorstellen dat Hesemann historische bronnen zou wijzigen. Maar je hebt volkomen gelijk; het is slechts een bron. Hoe dan ook; mijn beslissing om mijn kinderen van de Steinerschool hebben hier weinig mee te maken. De cognitieve vaardigheden zijn amper aangescherpt. Los daarvan vind ik de aanwezige Dietse sfeer die op een Steinerschool heerst volkomen fout. En of Steiner het nu wel of niet bij het rechte hand zou hebben gehad bijna honderd jaar geleden; een filosofie die niet evolueert, is een domme en achterhaalde filosofie. Mijn mening 🙂
@sqrontvustie: Ik kan niet oordelen over dat waar ik niet bij was. Heb trouwens zowel in Keizerstraat, Kattenstraat als Volkstraat gezeten, in de turbulente periode die je beschrijft.
Jos Verhulst is bij mijn weten pas in de Volksstraat gekomen. En ik vind hem eerder een radicale denker dan een icoon. Michaela Glockler, dat is een steiner-icoon.
Mijn eerste reactie gaf al aan dat ik niet echt tuk ben op de zweverige variant van de antroposofie. En het is zeker een probleem dat intellectuele koning eenogen op zo’n school teveel invloed hebben. Maar als we de steinerscholen aan de fundi’s overlaten, verliezen we denk ik allemaal. Het staat iedereen vrij om daar een engagement op te nemen. Vandaar ook dat ik al een paar keer gereageerd heb op deze website:ik hoop dat ook de realo’s wakker schieten.
2009-2010 Karel de Grote College in Nijmegen
“Examenresultaten 2010
Ook dit schooljaar publiceren wij weer met trots onze eindexamenresultaten. Alle geslaagden van harte proficiat! De resultaten zien er als volgt uit.
Van de 64 leerlingen die opgingen voor het vmbo-t examen zijn er 59 geslaagd.
De 39 leerlingen die opgingen voor het havo examen zijn allen geslaagd!
De 30 leerlingen die opgingen voor het vwo examen zijn eveneens allen geslaagd!”
ik zie niet in waarom mijn kind hier op een verkeerde school zou zitten…
@w.steenbergen
Dat is een slagingspercentage van zomaar eventjes 96%. Wel wel. Maar vertel er dan ook meteen bij dat het niveau van onderwijs in steinerscholen gewoon laag is. En gelukkig weten we dat steinerscholen hun leerlingen graag overbelonen. Schreef ik al over in een ander bericht: http://antroposofie.wordpress.com/2010/04/15/werkschuw-tuig/
(…) Elsevier doet onderzoek naar de kwaliteit van onderwijs en is in haar beoordeling strenger dan onderwijsinspectie. Ieder jaar publiceert ze op basis van het aantal zittenblijvers en de examenresultaten een ranglijst met de beste en de slechtste scholen van Nederland. Omdat steinerscholen cognitief achter de feiten aanhollen, maar dat voor de resultaten van het onderzoek van Elsevier kunnen compenseren doordat zittenblijven nagenoeg onbestaande is in de steinerschool, zou men kunnen verwachten geen steinerscholen tegen te komen in die ranglijsten. Maar het is ze toch weer gelukt om zich te onderscheiden! In de categorie ‘Verliezers van 2010′ behaalt de steinerschool van Groningen een derde plaats. Verder behaalt de steinerschool van Rotterdam een vijfde plaats als school die haar leerlingen overbeloont bij examens.
Wie niet weet wat overbelonen betekent, heeft misschien iets aan een concreet voorbeeld uit de praktijk.
Leraar A: We hebben een probleem. X heeft voor de tweede keer zijn examen Nederlands afgelegd en is weer gebuisd.
Leraar B: Kunnen we niet minder streng zijn?
Leraar A: Ik heb al zo min mogelijk punten afgetrokken.
Leraar B: Dan moet hij het examen nog maar een keer doen.
Leraar A: Dat helpt niet. Hij haalt nooit 50%.
Leraar B: Ik regel dat wel.
En zo komt het dat er nogal wat oud-leerlingen van de steinerschool rondlopen ‘die vinten dat de steinersgool veel voor hun heefd betekendt, omdat ze hun kreativiteit heefd aangesgerpd’.(…)
En hierboven in een andere reactie vermeld ik al dat onderzoek heeft uitgewezen dat om en bij de helft van de steinerschoolleerlingen niet voortstudeert, noch werk heeft als ze de steinerschool verlaten. Dan is er ook nog dat onderzoek van je naamgenoot (H Steenbergen) naar verschillen tussen gewone en steinerscholen waaruit o.a. het volgende blijkt:
(…)Fors lagere scores
Belangrijke verschillen tussen beide schooltypen zijn te vinden op cognitief niveau. Na drie jaar voortgezet onderwijs scoren Vrije scholen lager op Nederlands en wiskunde. Voor wiskunde geldt dat Vrije schoolleerlingen vaak al binnenkomen op het voortgezet onderwijs met fors lagere scores. De achterstand die ze hebben opgelopen op het Vrije school basisonderwijs halen ze in het voortgezet onderwijs niet meer in. (…)
Lager intelligentieniveau
Leerlingen op Vrije scholen komen relatief vaak uit gezinnen met een hogere sociaal-economische achtergrond. ‘Op basis daarvan wordt vaak aangenomen dat ze uit taalrijke gezinnen komen en dus een voorsprong hebben op dit gebied’, aldus Steenbergen. ‘Dit blijkt niet het geval te zijn. Ze scoren nagenoeg gelijk op verbale intelligentie en zelfs significant lager als het gaat om symbolische intelligentie.’ Dit betekent volgens Steenbergen dat kinderen met een hogere sociaal-economische achtergrond vaker kiezen voor de Vrije school als het gymnasium niet haalbaar lijkt. Vrije scholen laten zich bij de inschrijving van leerlingen namelijk niet leiden door het advies van de basisschool. En misschien wel nog belangrijker: op Vrije scholen blijven de verschillende onderwijsniveaus (VMBO-TL, HAVO en VWO) bij elkaar.(…)
Ik ken trouwens een oud-leerling die me vertelde dat hij zijn diploma middelbaar onderwijs in een steinerschool kreeg op basis van ‘het kappen van een steen’.
Het overbelonen of eigenlijk kunstmatig opvijzelen van statistieken is niets nieuws. Dit wordt niet altijd intentioneel gedaan maar regelmatig is het niveau dusdanig laag dat ‘iets slimmere’ kinderen zonder enige inspanning monsterscores kunnen neerzetten. Zo krijg je al snel grote slaagpercentages e.d.
Verder is de beoordeling binnen de Steinerscholen erg subjectief. Vaak kregen leerlingen nog voldoende terwijl ze op kennisgebied onvoldoende haalden. Dit werd dan echter ‘bijgepast’ door enkele pluspunten toe te kennen op attitude. Op die manier werden voornamelijk de kinderen van de trouwe donoren uit de wind gezet. Ik heb mensen geweten die (met het bedroevende niveau dat er was) slechts 35 procent haalden op vakken zoals wiskunde en/of wetenschappen maar dan 20 op 20 kregen voor hun attitude (op zich al een lachertje bij pubers van 14 a 15 jaar) en zodoende met 55 procent ‘voldoende’ haalden. Ik hoef er geen tekeningetje bij te maken wat er met enkelen die de overstap maakten naar het reguliere net gebeurde.
Mits sponsoring kan men inderdaad wel een diplomaatje of getuigschriftje verzilveren. Ik zag zo een leraar zijn vriendinnetje, wiens ouders uiteraard sponsors waren, de middelbare school verlaten met diploma, terwijl ze zelfs haar eindwerk niet zelf had gemaakt. Dat had hij gedaan.
Ik zag er ook die laagbegaafd waren en die zelfs moeite hadden met casual taalgebruik, maar desondanks slaagden, terwijl het toch om een ASO-richting gaat (althans op papier). Wanneer ik dan de ouders zag, begreep ik het meestal wel. Het lijkt wel het oude systeem van de adel. Hoewel, oud? We hebben hier nog een prins die ere-doctor is. Noblesse oblige 😉
Hallo,
Op zoek naar meer informatie over kinderen die overstap gemaakt hebben van Steiner basisonderwijs naar Regulier Secundair onderwijs, kwam ik op deze site terecht. Mijn kind heeft dit jaar de overstap gemaakt naar regulier onderwijs. Zij heeft vorig jaar de Steiner basisschool afgemaakt. Op dit moment ben ik radeloos , misschien wat voorbarig omdat het schooljaar nog maar 1,5 week bezig is, maar ze heeft al van 3 leerkrachten (wiskunde, nederlands en frans) de opmerking gekregen dat ze blijkbaar nog niet veel gezien heeft. Dit is bij mijn kind zeer hard aangekomen en doet mezelf ook bijzonder veel pijn. Ik ben op zoek naar ouders die hetzelfde hebben meegemaakt. Kan iemand van de lezers mij misschien een tip geven ? Alle info is van harte welkom. Alvast bedankt.
Beste Moe,
U en uw dochter hebben een probleem opgemerkt, waar vele andere vaders en moeders van steinerscholen en vrijescholen nog achter gaan komen.
Jullie hebben een einde gemaakt aan de opbouw van verdere leerproblemen en leerachterstanden en een begin gemaakt om de opgelopen schade te herstellen.
Als de pijn hierover wat geluwd is, zult u snel zien dat u en uw dochter de goede keus hebben gemaakt.
Het zal best wennen zijn in het reguliere onderwijs, maar jullie gaan het daar vast redden, jullie maken tenslotte goede keuzes.
Veel Succes voor jullie allebei gewenst!
Beste Moe,
Ik ben het totaal eens met Anoniem. Maar het zal een zware weg worden voor julie. Wij maken net hetzelfde mee met 2 van onze kinderen en het loopt niet altijd van een leien dakje. We stoten op veel onbegrip vanuit de reguliere scholen. Vergeet niet dat onze kinderen een hele andere opvoeding genieten en vooral gekregen hebben in de steinerscholen, dan kinderen van een reguliere school. Ga maar eens na waarom wij onze kinderen naar een steinerschool laten gaan hebben. Het is een hele andere wereld waar onze kinderen een weg moeten vinden. De meeste reguliere scholen lopen vol vooroordelen wat steinerschoolkinderen betreft. Op onze school komen die kinderen allemaal in een te lage richting terecht. Mijn goede raad is vooral, geef nooit de moed op en blijf geloven in je kind. Het is niet omdat ze een achterstand hebben en een andere atitude meegekregen hebben dat ze minderwaardig of dom zijn. Sommige leerkrachten zullen u ongetwijfeld het tegendeel proberen doen te geloven. Niet aan toegeven. Kom naar buiten met julie probleem. Praat er met anderen over. Nooit te verlegen zijn om hulp in te roepen. Ik klink misschien melodramatisch, maar op dit ogenblik staan wij met een van onze kinderen weer met de rug tegen de zoveelste muur. Ons kind zou niet hard genoeg werken om in de gekozen humaniorarichting te blijven. Gezien de achterstand vind de school dat het maar moet zakken naar een technische richting. Alsof het zich daar wel zal voor inzetten. Ik hoop voor julie dat je de juiste weg naar het “normale” schoolleven zult vinden.
Langs deze weg wil ik julie alvast blijven steunen.
Dag Moe,
Van de steinerschool naar een gewone school overschakelen loopt zelden van een leien dakje. Buiten de leerachterstanden hebben veel leerlingen vaak ook nog te kampen met onaangepast sociaal gedrag en demotivatie ten gevolge van een slechte leerattitude. Hoe langer een kind in een steinerschool heeft geresideerd, hoe moeilijker de overstap wordt.
Mensen in het gewoon onderwijs zijn niet altijd even blij met kinderen die van de steinerschool komen. Mij vertelde men toen ik mijn kinderen terug naar een gewone school liet overstappen dat men het stilaan beu wordt om de brokken die andere leraren maken, te lijmen. Het is dus niet zozeer dat sommige leraren in gewoon onderwijs geïrriteerd zijn door de kinderen die van een steinerschool komen, maar wel omdat zij vanuit hun deskundigheid beseffen dat die kinderen hun schoolcarrière vaak verprutst is door onbekwamen en zij daar gedeeltelijk machteloos tegenaan moeten kijken (ze weten dat ze niet alles kunnen rechttrekken en dat is frustrerend).
Ik hoop dat alles goed komt.
Trouwens: over welke steinerschool gaat het precies?
Groet,
Ramon
Omdat dit artikel twee keer geplaatst was en een artikel verwijderd is, worden de 34 reacties die onder het ondertussen verwijderde artikel stonden integraal hieronder geplaatst.
Ramon DJV zegt:
22/12/2010 om 17:07
Dag Pieter,
Bedankt voor je reactie. Ik kan je veel vragen stellen en wil wel met je van gedachten wisselen. Maar ik heb eerst een vraag waarop vanuit antroposofische hoek nog geen antwoord op gekomen is:
Kan jij me een stelling van Rudolf Steiner aanreiken die pertinent niet juist is, niet klopt?
Vriendelijke groet,
Ramon
pieter ha witvliet zegt:
23/12/2010 om 21:15
Beste Ramon,
Vandaag heb ik me met een aantal onderwerpen beziggehouden die je hier op je website hebt gezet.
Ik ontkwam niet aan wat Steiner-in navolging van Goethe zegt in GA 9 (Theosophie). Het gaat om wetenschapsvinding; om het onderzoeken van: “was ist, und nicht, was behagt.
Om hoe de feiten werkelijk zijn-niet om een subjectieve anti- of sympathie.
Op deze pagine staat “antroposofische school”.
De vrijeschool is geen antroposofische school, maar een methodenschool, waarbij de leerstof slechts een middel is voor een ander doel. Ik doe dat hier nu niet nader uit de doeken.
Verder heb je een stuk gemaakt over het leren lezen.
Je suggereert daarin dat in de 1e klas de kinderen de letters leren als alfabetklank: b=bee. Dat is pertinent niet waar, met name om de redenen die je er voor aangeeft: het is veel te verwarrend om te leren lezen.Het meeste wat je zegt over het leren lezen is juist, maar dat dit “juiste” nu net niet in de eerst klas gebeurt, is volkomen niet waar.
Ik weet niet hoe je aan je informatie komt. Ik ben erg benieuwd naar je bronnen.
Zou je me ook kunnen zeggen wat de bedoeling is van “de brief en de sekte”?
Je hoeft me niet meer te antwoorden voor de kerst. het is goed dat we de tijd nemen voor de wezenlijke dingen:
Der Mensch sieht nur das klar in der Aussenwelt, was er mit dem Lichte seines Innern bestrahlen kann.(GA 40)
Ik wens je mooie kerstdagen
pieter ha witvliet zegt:
27/12/2010 om 20:47
ANTROPOSOFISCHE SCHOOL
Dag Ramon,
Ik was heel benieuwd naar de onderbouwing van het waarom jij spreekt over een antroposofische school. In de door jou ergens aangehaalde Konferenzen (GA 300/abc) staan daar verschillende uitspraken over en ik was al benieuwd welke ik over het hoofd heb gezien, de afgelopen 40 jaar. Ik hoopte op nieuwe informatie, die ik niet ken: een mens is nooit te oud om te leren, niet waar.
Maar nu blijkt je link alleen te verwijzen naar een inspectierapport van een Vrije School in Nederland waar inderdaad staat: antroposofisch-Vrije School.
Steiner in GA 300a, blz 63:
Wir wollen hier in der Waldorfschule keine Weltanschauungsschule einrichten.
Die Waldorfschule soll keine Weltanschauungsschule sein, in der wir Kinder möglichst mit anthroposophischen Dogmen vollstopfen.
GA 305 blz 157: Ich muss es wiederholt und wiederholt sagen: das Waldorfschul-Prinzip ist nicht ein Prinzip, das eine Weltanschauungsschule machen will, sondern eine METHODENSCHULE.
Was erreicht werden soll durch eine Methode, die auf Menschenerkenntnis beruht, ist dasjenige, das man aus Kindern physisch gesunde und kräftige, seelisch freie und geistig klare Menschen macht.
Op andere plaatsen staan er soortgelijke opmerkingen.
Dat het woord “antroposofisch’ op het inspectierapport prijkt, is een gevolg van het feit dat er,al weer een aanzienlijk aantal jaren geleden, om subsidieredenen, zgn onderwijszuilen in het leven zijn geroepen. De Nederlandse overheid eiste dat. Er moest een “richting” kunnen worden aangegeven. Daar is toen “antroposofisch” ingevuld.
Maar inhoudelijk was en is de Vrijeschool NOOIT een wereldbeschouwelijke school geweest. Er wordt geen wereldbeschouwing-in dit geval-antroposofie gedoceerd. Het onderwijsdoel is niet om antroposofen te kweken.
Ik vind het een zeer zwakke bron die je gebruikt als basis.
Ik ben verbaasd dat je blijkbaar geen kennis hebt, van andere bronnen.
Het zou de kwaliteit van je artikelen ten goede komen, als je, vóór je een oordeel velt, je gedegen op de hoogte stelt, van wat er over het onderwerp gepubliceerd is. (Ik loop met deze opmerking tevens al even vooruit op je artikel over het leesonderwijs)
Ik ga er vanuit dat je, overal waar je nu “antroposofische school” gebruikt, dit verandert in “methodenschool”, of wanneer je anderen citeert die deze term(antr.sch.) hanteren, hun kwalificatie voorziet van mijn annotatie.
Groet
pieter ha witvliet zegt:
29/12/2010 om 07:57
Dag Ramon,
Jij zegt:
Een redactie van niet de minsten:
Ik ken de mensen niet; maar als ze niet uit het vrijeschoolonderwijs komen, is me hun oordeel niet veel waard. Evenmin als de bevindingen van de door jou genoemde onderwijsdeskundigen. Zij hebben hun opvattingen over “het” onderwijs en daar zetten zij niet daarmee overeenkomende systemen tegen af.
Jij zegt;
‘Ik las ergens”
Als ik refereer aan opmerkingen op jouw site, is jouw site mijn bron. Aangezien het jouw site is, mag ik toch aannemen dat jij weet waar een en ander staat.
Jij zegt:
“Federatie van Steinerscholen”
Ik kom op je site wel meer berichten tegen waarvan ik denk “dit is toch wel typisch voor België dan”. Als de Belgische Federatie de Vrijescholen antroposofisch noemt, zitten ze er eenvoudigweg naast. Wellicht is GA 305 niet gelezen.
EEN ANTROPOSOFISCHE SCHOOL IS EEN SCHOOL WAAR ANTROPOSOFIE GEDOCEERD WORDT, EN DAT HOORT NIET HET GEVAL TE ZIJN.
Jij zegt:
“Omdat ik veel belang hecht aan de werkelijkheid van vandaag (die van in Steiners tijd heb ik weinig aan), vind ik de kwalificatie die Onderwijsinspectie de steinerschool geeft van belang.”
Ik hecht weinig belang aan kwalificaties die van het meest uiterlijke niveau zijn dat je je kunt denken. Totaal gespeend van de bedoelde werkelijkheid.
Jij zegt:
Halten wir uns an eine Art Schulgeheimnis.(…) GA300a
Dit slaat in het geheel niet op het doceren van welke leerstof dan ook, maar om op een verstandige manier om te gaan met roddel en achterklap.
Jij zegt:
Daar wijst Rudolf Steiner er met klem op, dat
vanaf het 10e jaar ook het uitgebreide, spirituele mensbeeld met de kinderen besproken
moet worden.
Je haalt ook Lerarenbrieven 2007 aan.
Het betreft hier het godsdienstonderwijs. Voor de ouders die dit voor hun kinderen wilden, werd het zgn Freie Religionsunterricht ingericht. Daar werd wel over onderwerpen gesproken zoals reíncarnatie en karma e.a., dus omdat de ouders daar naae vroegen.
EEN ANTROPOSOFISCHE SCHOOL IS EEN SCHOOL WAAR ANTROPOSOFIE GEDOCEERD WORDT, EN DAT HOORT NIET HET GEVAL TE ZIJN.
Groet,
pieter ha witvliet zegt:
29/12/2010 om 12:01
Beste Erika,
Het is niet aan mij om te beoordelen of de Steinerschool waar je kinderen waren, een slechte vrijeschool is.Ik heb wat berichten gelezen en me wel af en toe de vraag gesteld: wat gebeurt daar.Als je zegt dat deze school slecht wordt beheerd, kan dat: het is en blijft mensenwerk. Maar ik plaats kanttekeningen bij de generaliserende opmerking: Steinerscholen-in het meervoud-Wat op deze site gebeurt-ik heb nog niet alles gelezen-wijst ook in een richting van generaliseren; alsof de “misstanden”voor alle scholen over heel de wereld gelden.
Als oudvrijeschoolleerkracht ben ik de eerste die betreurt dat kinderen en ouders niet gelukkig zijn (waren) op of met hun vrijeschool.
Erika zegt:
29/12/2010 om 13:26
Beste,
Je zult inderdaad meer moeten lezen en luisteren naar andere verhalen om te begrijpen dat het probleem tamelijk algemeen is.
Welk verhaal ik ook lees of hoor, over welke vrijeschool ook. Deze verhalen komen overeen met mijn verhalen. Ik heb Nederlandse vrienden die hetzelfde meegemaakt hebben in hun scholen, waar ik niets mee te maken had.
Loop je niet in HUN voetsporen, dan ben je tegen hen. Dat heb ik in nog geen andere school meegemaakt.
Wat het lezen betreft:
Ken jij een vrijeschool waar kinderen pakweg halverwege de 2de klas kunnen lezen? Kinderen die met fierheid en met trots tegen hun vriendjes, neefjes en nichtjes kunnen zeggen dat ze dat ook kunnen, zoals zij?
Mijn kind was 9jaar en had nog niets geleerd. Net zoals andere vrijeschoolleerlingen in België en Nederland. Nogmaals: ouders veranderen hun kinderen niet van school want ze kunnen niet volgen in het reguliere onderwijs. Ze zijn op die manier overgeleverd aan die vrije school.
groet
pieter ha witvliet zegt:
29/12/2010 om 17:37
Beste Erika,
Als ik nog actief werkzaam zou zijn, zou ik je zeker vertellen hoe een en ander op onze vrijeschool zou toegaan. Ik ben echter 7 jaar geleden met pensioen gegaan en kan dus niet meer uit de actuele situatie verhalen.
Groet
Erika zegt:
30/12/2010 om 11:17
Beste Pieter,
Mooi, echt heel mooi.
Echter één klein detail:
Kan jij mij uitleggen waarom het rekenniveau klassikaal omhoog moet gehaald worden. Dit heb ik nog in geen enkele andere school gezien. In de vrije school waar mijn kinderen gingen moest dat ook. Zowel voor rekenen als voor taal. De ouders eisten dat toen.
Volgens mij is dat omdat de leerkracht niet goed begonnen is. Of zie ik dat verkeerd?
mvg
Ramon DJV zegt:
30/12/2010 om 15:04
Dag Erika,
Allereerst: prettige feesten en een ongelooflijk mooie start van het nieuwe jaar!
Ik denk niet dat je veel antwoorden van Pieter kan verwachten: op mijn vragen gaat hij ook niet in. Ondertussen weet ik al wel door een van zijn reacties op ‘Ook misbruik in steinerscholen’ (dus indirect) dat hij lesgaf aan de vrijeschool van Den Haag.
Ik kan net zoals jij aan Pieters onsamenhangende teksten kop noch staart krijgen. En wat ervan te denken wanneer iemand beweert een discussie te willen aangaan, maar het volgende komt stellen?
(…) ‘Ik heb je boek niet gelezen, maar de kritiek die je geeft op allerlei aspecten, ken ik in zekere opzichten wel; in andere weer niet. Het is niet doenlijk om op alles gedegen in te gaan.’ (…)
(…) ‘Ik weet niet hoe je aan je informatie komt. Ik ben erg benieuwd naar je bronnen.’ (…)
Wie goed leest, ziet die toch onder of in mijn teksten staan? Dan gaat het nog even door over een van mijn bronnen die ik gebruik om de steinerschool antroposofisch te noemen, namelijk Onderwijsinspectie. Een officiële overheidsinstantie vindt Pieter ‘een zeer zwakke bron’:
(…)’Ik vind het een zeer zwakke bron die je gebruikt als basis. Ik ben verbaasd dat je blijkbaar geen kennis hebt, van andere bronnen.’ (…) ‘Dat het woord “antroposofisch’ op het inspectierapport prijkt, is een gevolg van het feit dat er,al weer een aanzienlijk aantal jaren geleden, om subsidieredenen, zgn onderwijszuilen in het leven zijn geroepen. De Nederlandse overheid eiste dat. Er moest een “richting” kunnen worden aangegeven. Daar is toen “antroposofisch” ingevuld.’(…)
Over gerenommeerde onderwijsdeskundigen die in de redactie zaten die mijn boek als ‘goed gedocumenteerd en onderbouwd’ betitelden, laat Pieter ook zijn licht schijnen (ondanks dat hij ze niet kent):
(…) ‘Ik ken de mensen niet; maar als ze niet uit het vrijeschoolonderwijs komen, is me hun oordeel niet veel waard. Evenmin als de bevindingen van de door jou genoemde onderwijsdeskundigen. Zij hebben hun opvattingen over “het” onderwijs en daar zetten zij niet daarmee overeenkomende systemen tegen af.’ (…)
Tjonge, tjonge, als ze niet uit het vrijeschoolonderwijs komen…
Als ik vraag naar wat hij waar op mijn site gelezen heeft (bronvermelding):
(…) ‘Als ik refereer aan opmerkingen op jouw site, is jouw site mijn bron. Aangezien het jouw site is, mag ik toch aannemen dat jij weet waar een en ander staat’.(…)
Uiteraard weet ik ‘een en ander’ staan, maar het is misschien voor andere lezers ook wel handig om niet door meer dan 150 berichten van soms meer dan tien pagina’s te moeten bladeren. Iemand die over bronnen begint, zou een begin kunnen maken met zelf ook aan degelijke bronvermelding te doen.
Zelfs de Federatie van Steinerscholen weet blijkbaar niet waarover ze het heeft:
(…) ‘Als de Belgische Federatie de Vrijescholen antroposofisch noemt, zitten ze er eenvoudigweg naast.’(…)
Dan maar weer Onderwijsinspectie
(…) ‘Ik hecht weinig belang aan kwalificaties die van het meest uiterlijke niveau zijn dat je je kunt denken. Totaal gespeend van de bedoelde werkelijkheid’.(…)
En dan worden me ook nog woorden in de mond gelegd.
(…) Jij zegt: Daar wijst Rudolf Steiner er met klem op, dat vanaf het 10e jaar ook het uitgebreide, spirituele mensbeeld met de kinderen besproken moet worden.Daar wijst Rudolf Steiner er met klem op, dat vanaf het 10e jaar ook het uitgebreide, spirituele mensbeeld met de kinderen besproken moet worden. (…)
Dit is niet van mij, maar komt uit de lerarenbrieven. Na het lezen van zijn ‘betogen’, ben ik ervan overtuigd dat Pieter dit laatste niet opzettelijk heeft gedaan, maar gewoon niet goed heeft gelezen.
Ik heb me in het begin de moeite getroost om reacties te geven op Pieters commentaren, maar als op concrete vragen geen antwoord komt en uit de commentaren blijkt dat zelfs niet duidelijk wordt dat bijvoorbeeld een onderzoek zoals dat van Adriana Bus een empirisch onderzoek is (= gebaseerd op meetbare waarnemingen) om de leesmethode onder de loep te nemen, dan heb ik de indruk dat als enige optie om te discussiëren enkel nog keuvelen over Rudolf Steiner overblijft.
Maar ik geloof dat Pieter daar het hele steineronderwijs mee kan duiden.
Omdat Steiner het zegt, is de steinerschool geen wereldbeschouwelijk school?
Omdat Steiner het zegt is, de steinerschool geen antroposofische school?
Omdat Steiner het zegt, is de steinerschool een methodeschool?
En wat is Steiner zijn bron? De Akashakroniek?
(…) Een uitermate levendige beschrijving van de evolutie die mens en aarde hebben doorgemaakt, geheel gezien vanuit het ‘wereldgeheugen’. Een overzicht van de oertoestanden van de aarde – o.a. Atlantis, Lemurië, Hyperborea, het polaire tijdperk, en de oude Maan, Zon en Saturnus – wordt helder geschetst. Geheel herziene druk. Voorzien van een uitgebreid nawoord van Iwao Takahashi. (…) http://www.uitgeverijpentagon.nl/boeken/51.html
Meer over de Akashakroniek: http://nl.wikipedia.org/wiki/Akashakroniek
(…) De Akashakroniek, van het Sanskriet akasha (ether, hemel of uitspansel), is een van oorsprong hindoeïstische opvatting over het bestaan van een allesdoordringend medium, ‘ether’ genoemd of het ‘vijfde element’ waar de term kroniek in de theosofie aan toegevoegd is. In deze kroniek zouden alle gebeurtenissen die ooit hebben plaatsgevonden, elke gedachte en emotie voorgoed bewaard worden in een ‘astraal licht’. In de loop van de geschiedenis van het occultisme hebben een aantal zieners beweerd toegang te hebben tot deze kroniek. (…)
(…) In de 19e eeuw werd dit concept geïntegreerd binnen de theosofische leer. Een aantal figuren uit deze beweging en uit die van de antroposofie beweerden toegang te hebben gekregen tot de Akashakroniek(en): (…)
En, beste Erika, omdat je toch geen antwoord krijgt op je vraag i.v.m. dat het rekenniveau klassikaal omhoog moet… Als het rekenniveau van een kind te laag is moet men gaan kijken wat er met dat kind aan de hand is. Als het niveau van de hele klas te laag is, moet men gaan kijken wat de leraar doet.
Feestelijke groeten
Koen zegt:
19/01/2011 om 17:39
” Even off topic ”
De website – ikdenkerhetmijnevan.blogspot.com- behoort in dit bericht toe aan ene “pieter ha witvliet”.
En onder het artikel op deze site “Leerplan volgen?” verwijst ene “j.alfrik” mij door naar diezelfde blogspot.
Who is who folks ?
Ramon DJV zegt:
19/01/2011 om 22:29
‘Who is who folks ?’
Ik zou het niet weten, Koen. Ik kan alleen maar gissen. Pieter wilde hier niet zeggen op welke school hij les heeft gegeven, maar ik herinnerde me dat ik twee maanden geleden zijn naam op een blog die ik bezoek was tegengekomen. Misschien word je daar wat wijzer van.
http://antroposofieindepers.blogspot.com/2010/11/brug-van-zutphen.html?showComment=1290768457356#c9056500240307177740
Koen zegt:
24/01/2011 om 13:43
@j.alfrik
Geen zorgen. Het was (is) me gewoon niet helemaal duidelijk.
Wel gek dat jij, onde de naam j.alfrik, reageert op een opmerking die – in eerste instantie – gericht was aan Pieter HA Witvliet.
Vooral omdat jij (j.alfrik) op geen enkel moment eerder deelnam aan deze discussiedraad.
Enfin, je begrijpt dat ik eerder verwacht Pieter HA Witvliet te zien reageren…
Dat er niet direct aan jou een vraag gesteld werd heb je dus idd correct waargenomen. Hoe kan het ook anders, je nam (zoals ik al zei) nooit eerder deel aan deze (De steinerschool: context) discussiedraad.
Maar laat jullie vooral niet afleiden door mijn tussenkomst. Daarvoor is de discussie over het onderwerp terzake veeeeeeel te belangrijk !
Ramon DJV zegt:
24/01/2011 om 14:58
Je hebt gelijk, Alfrik. De vraag was in eerste instantie aan Witvliet gesteld. Ik heb me vergist van naam doordat ik de reacties die bij me binnenkomen op IP-adres sorteer.
Maar je reactie op zich is wel vreemd. Er is hier toch volgens jou geen vraag voor je? Had je dat dan niet beter onder ‘Geschiedenisonderwijs’ kunnen melden? Waar de fout werd gemaakt.
En Witvliet reageert ook niet. Die is wss nog boos omdat Daan Van Bemmelen werd genoemd in een context die hem niet aanstond.
Ramon DJV zegt:
24/01/2011 om 18:33
Nu is het weer ‘kromme betoogtrant’? Omdat ik een fout maak?
Ik verwar twee namen doordat ik binnengekomen reacties op IP-adres sorteer. Dit heeft dus niks met begrijpend lezen te maken.
Maar, los van het feit dat zowel jij als Pieter Witvliet hier nogal wat ad hominem ten beste geven, is er nu dat jij opduikt in hetzelfde draadje als hij iets anders aan de orde.
Ik geef hier iedereen de kans om al dan niet anoniem te reageren. Mensen hebben zo de kans om zich veilig uit te spreken. Wat wel niet geoorloofd is, en dat is een conventie in de wereld van internet, is dat mensen gaan klonen. Klonen wil bijvoorbeeld zeggen dat vanaf één computeradres op een internetforum door een persoon verschillende accounts worden aangemaakt of dat een gebruiker vrienden, kennissen, etc. oproept deel te nemen aan discussies, meestal om het gelijk te behalen.
En dan volgt nu de hamvraag: kan je eenduidig vertellen wat jouw verwantschap met Pieter HA Witvliet is?
Als ik niet kan uitsluiten dat het om dezelfde persoon gaat, zal ik moeten modereren. En dat wil ik eigenlijk niet.
pieter ha witvliet zegt:
31/01/2011 om 19:50
Hoewel je aanvankelijk bovenstaand bericht ook had verwijderd, vind ik het toch in je te prijzen dat je het terug hebt geplaatst
Ramon DJV zegt:
31/01/2011 om 22:31
@ Pieter HA Witvliet
Dank je.
In de regel verwijder ik echter geen berichten van Joost Alfrik. Wel moeten ze vanwege eerder genoemde redenen eerst worden goedgekeurd voor ze verschijnen.
Ik heb tot nu toe nog maar een viertal personen moeten modereren. Een keer omdat iemand wilde bepalen welke regels hier gelden, een keer omdat iemand alleen maar kwam om te beledigen, een keer omdat iemand een oproep tot geweld richting steinerschool lanceerde en dan nu preventief vanwege dat IP-adres en de te lange lappen tekst (die ook nog Duits zijn, wat niet echt leuk is voor de lezer).
Ik begrijp wel dat jullie van een andere generatie zijn en dat jullie misschien daardoor niet zo vertrouwd zijn met ‘internetregels’, maar ik laat echt wel veel toe, hoor.
Ter informatie de Tien Geboden van internet: http://nl.wikipedia.org/wiki/Nettiquette
1. Denk aan het menselijke aspect achter de computer.
2. Houd online dezelfde gedragsstandaard aan als in het gewone leven.
3. Weet waar je bent in cyberspace; pas je toonzetting aan bij de omgeving waar je op bezoek bent.
4. Respecteer tijd en bandbreedte van de gebruiker.
5. Zorg ervoor dat je je goed presenteert online.
6. Deel deskundige kennis.
7. Help mee aan het binnen de perken houden van ‘flames’ en laat emotionaliteit voor wat die is.
8. Respecteer de privacy van anderen.
9. Maak geen misbruik van je macht.
10. Vergeef andere mensen hun fouten.
Uiteraard geldt ook hier: ‘Wie zonder zonde is, hij werpe de eerste steen’.
Erika zegt:
01/02/2011 om 17:45
Hallo allemaal,
IK BESTA.
Zo dat is rechtgezet.
Ik ben een moeder van drie kinderen die drie jaar op de steinerschool van Leuven “gezeten” hebben. Van september 2006 tot juni 2009. Met de nadruk op “zitten” want ik zou bij God niet weten wat ze daar geleerd hebben. Net zoals mijn Limburgs-Nederlandse vrienden ook niet weten wat hun kinderen in de Nederlandse vrije school geleerd hebben.
Ik neem geen deel aan discussies waar ik geen ervaring mee heb. Maar ik heb wel een mening en die moet ik af en toe eens kwijt.
Ik kan er ook niet aan doen dat Ramon heel overtuigend is en dat ik toevallig dezelfde ervaringen deel. Weet wel dat ik niet alleen ben. Het enige verschil met anderen is dat ik er onder mijn eigen naam durf voor uitkomen. Ik ben niet bang om bekend te worden. Alleen vind ik het nu niet relevant.
Zo, ik hoop dat hiermee een misverstand uit de weg geruimd is.
groetjes
Erika
Ervaren steinerleraar (en lerarenopleider) bevestigt dat er antroposofisch onderwijs is.
‘Daar, waar op de vrijescholen “vrijeschoolgodsdienst” wordt gegeven, naast bv katholieke godsdienstlessen door iemand van de katholieke kerk, of protestants godsdienstonderwijs door een dominee, is sprake van antroposofisch (godsdienst)onderwijs.’
Joost Alfrik (klik) in blogbericht Steinerscholen.com 04/01/2012, blog steinerschool gefocust
In The Observer/The Guardian (UK) stellen enkele wetenschappers (waaronder de bekende professoren Edzard Ernst en David Colquhoun), dat steinerscholen even gevaarlijk zijn als creationistische scholen.
The Observer, Sunday 13 May 2012
Ondertekenaars waren: Pavan Dhaliwal head of public affairs, British Humanist Association; Edzard Ernst professor of complementary medicine, Exeter University; David Colquhoun professor of pharmacology, University College London and blogger, dcscience.net; Simon Singh science writer; Andy Lewis Quackometer.net; Alan Henness zenosblog.com; Melanie Byng; Richard Byng medical academic; James Gray; Mark Hayes; David Simpson
De antroposofisch leraar Pieter HA Witvliet, die hierboven Erika haar vraag niet beantwoordde onder het mom van al te lang niet meer actief te zijn, geeft nu toe dat hij recentelijk nog wel actief was, maar haar vragen m.b.t. rekenen niet kon beantwoordden.
Wat is nu de relevantie om dit te vermelden?
Heel eenvoudig. Pieter HA Witvliet is niet alleen een gewezen lerarenopleider en schooldirecteur, maar ook co-auteur van een veelgebruikt didactisch werk over rekenen in de steinerschool (Rekenen in beweging). Voor de Vereniging van vrijescholen is het een toonaangevend boek, dat als leidraad wordt genomen voor het rekenonderwijs in de antroposofische steiner/vrijeschool.
http://www.rekeneninlijn-vrijeschool.nl/rcdtcd/Literatuurmap/materialen%20rekenboek/inhoud.pdf
Pieter HA Witvliet wordt dus binnen de steinerschoolbeweging voor belangrijk genoeg aanzien om hem te betrekken bij de totstandkoming van een didactisch werk over rekenen, maar kan een ouder die vragen over rekenen heeft geen antwoord geven?
Dat is misschien vreemd, maar binnen de antroposofische beweging is dat heel normaal. 🙂
Waarom toch steeds die bewuste begripsverwarring. Ik was vrijeschoolleerkracht – geen leerkracht antroposofie.
En wat bedoel je met ‘weer door de mand gevallen’.
Je weet dat ik op zeker ogenblik gestopt ben met het gebruik van dit pseudoniem. Ik heb ook altijd geantwoord – soms tussen de regels door: ‘beter uit 1 mond gesproken, dan met dubbele tong’
dat er niet zoiets bestond als een door jou in het leven geroepen ’team’ of ‘co’.